Havari Sen Jean (Yuhanna) Bazilikası – Selçuk

En eski geleneklere göre, Efes kenti Havari Yuhanna’nın son ikamet ettiği yerdir. Aziz Yuhanna’nın kaleme aldığı Vahiy Kitabı, Efes Kilisesi’ne hitaben yazılan bir mektubu günümüze kadar muhafaza etmiştir: “Efes’teki topluluğun meleğine yaz… Evet, sabırlısın. Benim adım uğruna acılara dayandın ve yılmadın” (2,1-7).

Diyebiliriz ki; 5. Yüzyıla dayanan eski Efes geleneğinden başlayarak, ikili “hatıra” olarak iki ayrı kilisede, Efes’te Sen Jean’ın ve diğeri de Meryem’in olmak üzere korunmaktaydı.

Eski dönemin en görkemlisi ve asırlardır hacılık merkezi konumunda olan Selçuk ilçesi yakınlarındaki Havari Sen Jean (Yuhanna) Bazilikası’nın kalıntıları bugün de ziyaret edilebilir.

Birinci yüzyılın sonlarına doğru ölen Havari Yuhanna’nın Mezarı (yüz yaşında öldüğü tahmin ediliyor), çok kısa zamanda Efes Hristiyanları için bir ziyaret ve bir dua mekânı oldu. Ama o zamanın zulümleri, bu mezar üzerinde bir ibadet yapısının oluşturulmasını engelledi. 4. yüzyılın başlarında, imparator Konstantin’in bir fermanı ile (313) Hristiyan dinine serbestlik getirildi ve böylece Hristiyanların, kendi ibadet yerlerini inşa etmeleri mümkün oldu.

Bu kilise, 110 m. uzunluğunda ve 40 m. genişliğinde, üç neften oluşuyordu ve iki sıra sütunla bezenmişti (restore edilmiş bir kısmı görülebilir). Kubbesiyle, muhteşem bir abside sahipti (kalıntısı mevcuttur) ve hâlâ günümüzde görülebilen bir vaftiz havuzu, hazine odası (kutsal kaplar ve ayin için gerekli eşyalar saklanıyordu), narteks, girişte bulunan geniş avlusuyla, mermerden yapılmış şahane ve şık kolonlarıyla çevrelenmiş büyük bir bazilikaydı.

Son yılların arkeolojik kazıları ve yenileme çalışmalarının sonucu olarak hayran bırakan kalıntılar, 6. yüzyıla tarihlenen ve Bizans İmparatoru Justinian’ın yaptırmış olduğu bu bazilikasının ihtişamını gözler önüne serer.

Efes’te Aziz Yuhanna’nın mezarının olduğundan bahseden Efes Episkoposu Polikrates’in, Papa Vittorius’a yazmış olduğu ikinci mektup (189-199) son derece ilgi çekicidir (bkz. Migne, PG. 20,279).

1926-28 yılları arasında gerçekleştirilen kazılarda yeraltı şapeli (kripta) ve bunun tam merkezinde, içinde bedeni bulunmayan Havari’nin mezarı ortaya çıkarıldı.